Anadolu Meslek Lisesi İşletmelerde Beceri Eğitimi
Sorularla İşletmelerde Beceri Eğitimi (İBE) çalışması nedir ne değildir?
1. Soru: Kimler İBE çalışması yapmak zorundadır?
Cevap: Anadolu Meslek Lisesi son sınıf öğrencileri ve Mesleki Eğitim Merkezi programına dahil olan öğrenciler İşletmelerde Beceri Eğitim (İşletmelerde Mesleki Eğitim) çalışması yapmak zorundadırlar.
Bunlardan Anadolu Meslek Lisesinde okuyan son sınıf öğrencileri haftada 3 gün işletmeye, 2 gün okula devam şeklinde yapacakları eğitimlerini Eylül ve Haziran ayları arasında tamamlarken, Mesleki Eğitim Programı (MESEM) öğrencileri haftada 4 iş günü işletme, 1 gün okula yıl boyunca devam ederler.
“İşletmelerde Mesleki Eğitim”, 3308 sayılı kanunda; mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme veya kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalar şeklinde tanımlanmıştır.
2. Soru: İBE eğitim süresi nedir?
Cevap:
Okulda veya işletmede yapılan beceri eğitimi süresi 60 dakika üzerinden değerlendirilir. İşletmelerdeki mesleki eğitimin gündüz yapılması esastır. Ancak 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 73 üncü maddesine göre sanayiye ait işlerin dışındaki diğer sektörlerde mesleki eğitim, sektörün ve program türünün özelliği ile iklim şartları ve yılın belli zamanlarında çalışan işletmeler dikkate alınarak il istihdam ve mesleki eğitim kurulunun kararıyla günde 8 saati ve saat 22:00’yi geçmemek üzere gece de yapılabilir. (madde 9/ -3)
Mesleki ve teknik eğitimde süreklilik
MADDE 134- (1) İşletmelerdeki mesleki eğitim ders yılı başında başlar, ders yılı sonunda biter. Haftada üç gün işletmede beceri eğitimi, iki gün ise okulda veya eğitim biriminde teorik eğitim yapılması esastır. Ancak okulda atölye ve laboratuvar donatımı olmaması nedeniyle 10 ve 11 inci sınıflarda uygulamalı eğitimin işyerlerinde yapılması hâlinde programın özelliğine göre okulda üç gün teorik eğitim yapılabilir. (Ek cümleler:RG-26/3/2017-30019) Mesleki eğitim merkezi öğrencilerinin teorik eğitimleri ders yılı başında başlar ve ders yılı sonunda biter. İşletmede mesleki eğitimleri ise ücretli ve ücretsiz izin süreleri dışında öğretim yılı boyunca devam eder, 12 nci sınıfın ders yılı bitiminde sona erer.
Bu maddeler gereğince belirlediğimiz okulumuz öğrencileri bir eğitim öğretim yılında haftada 3 gün ve günlük 8 saat olacak şekilde Eylül ve Haziran aylarında İBE çalışmalarını belirlenen işletmelerde yaparlar.
3. Soru: İBE eğitimimi okulda yapabilir miyim?
Cevap: Mesleki Eğitimin işletmelerde yaptırılması esastır.
İşletmelerde mesleki eğitim göreceklerin belirlenmesi
MADDE 136- (1) Bir meslek alan/dalında işletmelerde mesleki eğitim görecek öğrenci sayısının işletmelere gönderilecek öğrenci sayısından fazla olması durumunda, koordinatör müdür yardımcısının başkanlığında en az üç üyeden oluşan komisyon kurulur.
(2) Komisyon, öğrencilerin;
a) Alt sınıflara ait yılsonu başarı puanlarının aritmetik ortalamasını,
b) Kısa süreli uzaklaştırma cezasından daha ağır ceza almamış olmasını,
c) Genel durumunu
dikkate alarak sıralama ve seçimini yapar.
Bu maddeye göre işletme talepleri ve mülakatları neticesinde yönlendirdiğimiz öğrencilerden kabul edileneler işletmelerde, gerekli kabulü alamamış veya şartları taşımayan öğrencilerimizi okulda beceri eğitimi çalışması yapması gerekmektedir.
4. Soru: İBE yapılacak olan uygun işletmeler neye göre belirlenir?
Cevap: İşletmede mesleki eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırmakla yükümlü olan işletmelerin listesi, çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince, sağlık işletmeleriyle bu işletmelerde çalışan personel sayısı ise il sağlık müdürlüğünce şubat ayı içinde il millî eğitim müdürlüğüne bildirilir.
Mesleki eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırmakla yükümlü işletmelerin, eğitime uygunluğuyla mesleki eğitim görecek öğrenci sayıları il veya ilçelerde kurulacak işletme belirleme komisyonları tarafından tespit edilir. Komisyon veya komisyonların düzenleyecekleri raporların bir örneği, bilgi için il millî eğitim müdürlüğüne gönderilir.
İldeki işletmelerde eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim yapılmasına gereksinim duyulan yeni meslek alan/dalları; il istihdam ve mesleki eğitim kurulu tarafından belirlenerek karara bağlanır ve Bakanlığa önerilir.
Kontenjanların ilanı: Her yılın ilk il istihdam ve mesleki eğitim kurulu toplantısında, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işletmelerde mesleki eğitim ve staj kontenjanlarının belirlenmesi amacıyla ilgili meslek odalarınca okul ve kurumlarla işbirliğine yönelik konuların görüşülmesi sağlanır. (madde 25/ -3)
Okul müdürlüğünce alınan kararlar doğrultusunda nisan ayının son haftasında işletmeyle yazışma yapılarak hangi işletmede, hangi alanlarda/dallarda, kaç dönemde, ne kadar öğrencinin staj yapabileceği belirlenir. Mayıs ayının ikinci haftasında ilgili alan/bölüm şeflerine kontenjan listeleri bildirilir. [Sağlık alanı öğrencilerinin stajlarının hangi sağlık işletmelerinde yaptırılacağı sağlık işletmelerini belirleme komisyonu tarafından belirlenir.]
Okul dışında(işletmede) staj yapacak öğrencilerin sayısı, belirlenen kontenjanların dışında başvuru olması ve alan/bölüm şefinin uygun görmesi durumunda artırılabilir.
5. Soru: İBE yapacağım işletmeyi kendim bulabilir miyim?
Cevap: Evet. İBE yapmak istediğiniz işletmenin yapılan inceleme sonrasında gerekli kriterleri karşılaması halinde bu işletmelerde eğitim yapabilirsiniz. Temel olarak bir işletmenin kabul edilmesi için işletme belirleme komisyonlarının kriterlerine uygunluk şartına uyması gerekmektedir. Örneğin; işletmede öğrenciden sorumlu bir usta öğretici bulunması, işletmenin ISG eğitimi veriyor ve gerekli önlemleri alıyor olması, öğrencinin eğitim programının %80’ini yerine getirecek gerekli alt yapıya sahip olması gibi kriterlere bakılarak işletmelere onay verilebilmektedir.
6. Soru: İBE yapacak öğrenci kontenjanları neye göre belirlenir?
Cevap: Alan zümre öğretmenleri, her yıl mayıs ayının son haftasında toplanır.
Öğrencilerin mesleki başarı ve gelişmelerini değerlendirerek stajlarını okulda ve işletmelerde yapacakların listesini ayrı ayrı hazırlayarak müdürün onayına sunar. Onaylanan listeler haziran ayının ilk haftasında öğrencilere duyurulur. Alan/bölüm şefleri, öğrencileri belirlenen kontenjana göre yerleştirir.
7. Soru: İBE süresince bir iş dosyası tutmak zorunda mıyım?
Cevap: İBE’ye devam eden öğrenciler staj dosyası tutar. Bu öğrenciler için staj sözleşmesi düzenlenir ve staj dosyasında saklanır.
Staj dosyasında yer alması gereken çalışmalar ilgili alan zümreleri tarafından hazırlanan Gelişim Tablolarına göre doldurulur.
8. Soru: İBE için işletmeyle bir sözleşme imzalamam gerekiyor mu?
Cevap: Evet. Öğrencilerin sözleşmelerinin bir örneği ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilir, bir örneği de okuldaki dosyasında saklanır.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 22’nci maddesinin birinci fıkrasında sayılan hâllerle öğrencinin okula veya işletmeye devamsızlığı nedeniyle başarısızlığının söz konusu olması, sağlık durumunun işletmedeki eğitimden olumsuz etkilenmesi gibi nedenler dışında öğrencilerin sözleşmesi okul veya işletmece tek taraflı olarak feshedilemez. Feshi gerektiren bir durum ortaya çıktığında taraflar arasında iş birliği yapılarak sözleşmenin feshi yoluna gidilir.
9. Soru: Okul veya işletme beni sigortalayacak mı?
Cevap: Evet. 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre kalfalık ve ustalık eğitimine devam eden öğrenciler ile işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında staja tabi tutulan, tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. Bu fıkrada sayılanlar, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu fıkra kapsamındaki öğrencilerin sigorta primleri asgari ücretin yüzde ellisi üzerinden, Bakanlık bütçesine konulan ödenekten karşılanır. (ooky madde 222 /2)
Bu sigorta iş yeri kaza sigortası olduğu için öğrencinin normal şekilde bir hastaneye gidip muayene olması veya başka bir hizmet alması için kullanılmaz. Sadece işyeri kazası durumlarında devreye girer. Hastane tedavi hizmeti için anne veya babanıza ait sigorta üzerinden müstehaklık’a sahip olmanız gerekmektedir.
10. Soru: İBE sonunda bitirme sınavına girmem gerekiyor mu?
Cevap: Evet. Okul ve işletmelerde staj yapan öğrencilerin staj dosyası, koordinatör veya gözetim ve denetim görevi yapan öğretmen tarafından tutulan raporlarla birlikte teslim tarihinden itibaren 15 gün içinde okul yönetimince görevlendirilen bir müdür yardımcısının başkanlığında ilgili alan/bölüm/atölye/laboratuvar şefleri ile atölye ve laboratuvar öğretmenlerinden oluşan en az üç kişilik komisyon tarafından değerlendirilir.
Bu komisyon öğrencinin staj süresini tamamlayıp tamamlamadığını inceler, staj süresini tamamladığı belirlenen öğrencilerin dosyasını 100 puan üzerinden değerlendirir ve öğrenciyi sorumluluk sınavları dönemlerinde veya ders yılı sonunda işletmede beceri sınavları ile birlikte staj bitirme sınavına alır. Staj bitirme sınavı, beceri sınavı esaslarına göre değerlendirilir.
Staj bitirme sınavı puanı, ilişkilendirildiği dersin yılsonu puanının belirlenmesinde dikkate alınır. Sınav puanının yüzde 80’i ile staj dosyasına takdir edilen puanın yüzde 20 sinin toplamı 50 ve daha fazla olan öğrenciler stajını başarı ile tamamlamış sayılır. Stajdan muaf tutulan öğrencilere staj bitirme sınavı puanı verilmez.
Ölçme ve değerlendirmenin genel esasları:
Öğrencilerin başarısı; öğretim programı öğrenme kazanımları esas alınarak dersin özelliğine göre yazılı sınavlar, uygulamalı sınavlar, performans çalışmaları ve projeler ile işletmelerde beceri eğitiminde/stajda alınan puanlara göre tespit edilir.
Bir dersin yılsonu puanı:
Alan/dal derslerinin eğitimini tamamen okulda tamamlayan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu öğrencilerinin Bakanlıkça belirlenen 11 inci sınıftaki yılsonu başarı puanıyla başarılı sayılamayacak alan/dal dersinin yılsonu puanı, birinci ve ikinci dönem puanlarının aritmetik ortalaması ile staj bitirme sınavı puanının aritmetik ortalamasıdır. (madde 53 /h)
Ders yılı sonunda herhangi bir dersten başarılı sayılma:
İşletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin, beceri sınavı puanı en az 50 olmak kaydıyla birinci ve ikinci dönem puanları ile beceri sınav puanının aritmetik ortalamasının en az 50 veya beceri sınav puanının 70 İlgili alan/dal dersinin staj bitirme sınavında başarılı olması gerekir. (madde 56/ c)
11. Soru: İBE Stajımı yapmadım. Diploma alabilir miyim?
Cevap: Hayır. Bütün derslerden başarılı olmasına rağmen stajını tamamlamayanlara diploma düzenlenmez. (madde 69/ -1)
12. İBE Stajımı yaptım. Diploma ile birlikte hangi belgeleri alabilirim?
Cevap: Mesleki ve teknik ortaöğretim programlarından mezun olanlardan isteyenlere Türkiye Yeterlilik Çerçevesi kapsamında, öğrenim süresince kazandıkları temel yeterlilikler hakkında bilgiler içeren Europass sertifika/diploma ekiyle alınan ve başarılan dersleri, modülleri, kredilerini ve mesleki eğitim gördüğü/stajını yaptığı işletmenin adını gösterir belge düzenlenir. (madde 73/ -2)
Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının dört yıllık programlarının 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamındaki alanlarından mezun olanlara bu Yönetmeliğin 69 uncu maddesindeki diplomaların düzenlemesi ve teminine ilişkin esaslar çerçevesinde ustalık belgesinin yetki ve sorumluluklarını taşıyan, mesleklerinde bağımsız işyeri açma belgesi verilir. İş yeri açma yetkisi özel kanunlarla belirlenen sağlık meslek alanlarında iş yeri açma belgesi verilmez. İşyeri açma yetkisi özel kanunlarla belirlenen ya da başka bir kurumun iznine bağlanmış meslek alan/dallarında verilen ustalık/işyeri açma belgeleri tek başına işyeri açma imkânı vermez. Bağımsız İşyeri Açma Belgesi e-Okul sistemi üzerinden öğrencinin mezun olduğu okul müdürlüğünce düzenlenir.
13. Soru: İBE çalışmam süresince beni ve işyerini kim denetleyecek?
Cevap: İşletmelerdeki mesleki eğitimle staj çalışmalarının planlı olarak yürütülmesi, programa uygunluğunun izlenmesi, ortaya çıkabilecek sorunların belirlenmesi, öğrencilerin başarı, devamsızlık ve disiplin durumlarının izlenmesi ve rehberlikte bulunulması amacıyla okulda alanı ve laboratuvar öğretmenliği olan yönetici ve öğretmenler arasından koordinatör öğretmen görevlendirilir. (madde 88/ -1)
Bu maddeye göre her işletme için bir koordinatör öğretmen görevlendirmesi yapılır ve staj süresince işletmenin uygunluğu ve öğrencinin staj süreçleri denetlenir.
14. Soru: İşletmede bir disiplin olayına karıştığımda ne olur?
Cevap: Staj çalışması veya meslek eğitimi görülen işletmelerde öğrencinin karıştığı disiplin olayları, kayıtlı bulunduğu okula bildirilir. Olay, okul müdürlüğünce araştırılarak/incelenerek/ soruşturularak sonuçlandırılır. (madde 165/ -1)
Bu maddeye göre işletmede işlenen disiplin suçları da okul içerisinde işlenen suçlar kapsamında değerlendirilerek disiplin işlemleri yürütülür ve orta öğretim kurumları yönetmeliğinin ödül ve ceza kıstaslarına göre işlem yapılır.
15. Soru: İBE yaptığım için ücret alacak mıyım?
Cevap: Evet. İşletmede mesleki eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim gören öğrenciye, 3308 sayılı Kanunun 25 inci maddesinde belirtilen miktardan az olmamak üzere ödenecek ücret tutarı, ücret artışı ve diğer olanakları kapsayan eğitim sözleşmesini, öğrenci veya velisi okul müdürüyle birlikte imzalar.
3308 sayılı mesleki eğitim kanunu madde 25’e göre Asgari ücretin %30’undan az olmamak koşuluyla staj yaptığınız her ay için maaş almaya hakkınız bulunmaktadır.
Bu maaş sözleşme yaptığınız işletme tarafından size ödenecek olan maaştır. Okul/kurumlar öğrenciye bir maaş ödemesi yapmamaktadırlar.
Yatmayan maaşlardan işletmeniz sorumludur.
İBE çalışması ile ilgili özet mevzuat bilgisi şu şekildedir.
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin İBE ile ilgili maddeleri şunlardır.
Devamsızlık
MADDE 36- (9) Ara tatil, yarıyıl ve yaz tatili süresince işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilerin 3308 sayılı Kanun kapsamında kullandıkları ücretli ve ücretsiz izin süreleri devamsızlıktan sayılmaz. Ancak özürsüz devamsızlık süresi ücretsiz izin süresinden düşülür.
Beceri sınavı
MADDE 46- (1) İşletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, beceri eğitiminin değerlendirilmesi amacıyla ders yılının son haftasında beceri sınavına alınırlar. Öğrenciler bu süre içerisinde izinli sayılır. Bu sınav, dersin özelliğine göre komisyonca alınacak karar doğrultusunda uygulamalı ve/veya yazılı olarak yapılır.
(6) İşletmeye gönderilemeyen öğrenciler için okulda yüz yüze eğitimini aldıkları (Değişik ibare:RG-2/9/2020-31232) meslek/alan/dal derslerinden beceri sınavı yapılmaz.
Dönem puanı
MADDE 51- (1) Bir dersin dönem puanı;
d) İşletmelerde beceri eğitiminde dönem puanı, işletmedeki eğitim süresince öğretmen, usta öğretici veya eğitici personel tarafından temrin, proje, iş, deney ve hizmet değerlendirmesinden verilen puanlar, varsa telafi eğitimi süresince okulda temrin, proje, iş ve hizmetlerden aldıkları puanlar ve alanıyla ilgili yarışmalarda alınan ve işletmeye bildirilen puanların aritmetik ortalamasıdır.
Bir dersin yılsonu puanı
MADDE 53- (1) (Değişik:RG-1/9/2018-30522) Bir dersin yılsonu puanı;
c) İşletmelerde beceri eğitiminde birinci ve ikinci dönem puanlarının aritmetik ortalaması ile yılsonu beceri sınavı puanının aritmetik ortalamasıdır.
Ders yılı sonunda herhangi bir dersten başarılı sayılma
MADDE 56- (1) Öğrencinin, ders yılı sonunda herhangi bir dersten başarılı sayılabilmesi için;
b) İşletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin, beceri sınavı puanı en az 50 olmak kaydıyla birinci ve ikinci dönem puanları ile beceri sınav puanının aritmetik ortalamasının en az 50 veya beceri sınav puanının 70 (Ek ibare:RG-2/9/2020-31232) , olması gerekir.
Koordinatör öğretmenlerin görev ve sorumlulukları
MADDE 89- (1) Koordinatör öğretmenler:
ç) İşletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin yapmış oldukları işlerle ilgili iş dosyasını kontrol eder.
Öğrenci grubu
MADDE 135- (1) İşletmelerde aynı meslek alan/dalında beceri eğitimi gören en fazla (Değişik ibare:RG-8/9/2023-32303) 16 kişiden oluşan öğrenci grubu için işletme tarafından en az bir eğitici personel veya usta öğretici görevlendirilir.
İşletmelerdeki mesleki eğitimin planlanması
MADDE 137- (1) İşletmelerdeki mesleki eğitimin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi, okul müdürü ve işletme yetkilisi tarafından yapılır.
(2) İşletmelerde yapılan eğitimin, öğretim programlarına uygun olarak yürütülmesinden, kendi görev ve yetki alanlarıyla sınırlı olmak kaydıyla okul müdürü ve işletme yetkilisi birlikte sorumludur.
İşletmelerin bildirilmesi
MADDE 139- (1) (Değişik:RG-26/3/2017-30019) İşletmede mesleki eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırmakla yükümlü olan işletmelerin listesi, çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince, sağlık işletmeleriyle bu işletmelerde çalışan personel sayısı ise (Değişik ibare:RG-1/9/2018-30522) il sağlık müdürlüğünce şubat ayı içinde il millî eğitim müdürlüğüne bildirilir.
(2) İşletmelerdeki personel sayısının belirlenmesinde her yılın ocak ayı, yaz mevsiminde faaliyet gösteren işletmelerde ise temmuz ayı verileri esas alınır.
(3) Vardiya usulü faaliyet gösteren işletmelerde gündüz vardiyasında, mevsimlik olarak faaliyet gösteren işletmelerde faaliyet gösterdiği mevsimde çalışan personel sayısı, bazı faaliyetlerini hizmet satın alma yoluyla karşılayan işletmelerde ise bu kapsamda çalışan personel sayısı da dikkate alınır.
(4) (Değişik:RG-26/3/2017-30019) İşletmede mesleki eğitim, staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırabilecek kamu kurum ve kuruluşları, meslek alan/dallarına göre bu eğitime alabilecekleri öğrenci sayılarını il millî eğitim müdürlüklerine bildirir.
İşletmelerde beceri eğitiminde görev alacak eğitici personel/usta öğretici
MADDE 146- (1) (Değişik:RG-26/3/2017-30019) İşletmelerde beceri eğitimi, staj ve tamamlayıcı eğitim eğitici personel/usta öğreticilerce yaptırılır.
İşletme şartlarına uyma
MADDE 147- (1) İşletmelerin çalışma düzenine ve şartlarına uymak, işletmede yapılan işe uygun kıyafet giymek zorunludur. Öğrenciler, üretim ve hizmetle ilgili gizlilik gerektiren konular ile kişilere ait özel bilgileri başkalarıyla paylaşamaz. Kendilerine verilen işleri özenle yapar, işyerine ait makine, araç-gereci korur, pratik ve teorik eğitimine düzenli olarak devam eder ve sınavlarına girer, sözleşme şartlarına uyar.
(2) (Değişik:RG-13/9/2014-29118) Uyarılara rağmen kurallara uymayan öğrencilerin işletme ile ilişkileri kesilir.
(3) Öğrenciler sendikal etkinliklere katılamaz.